در این مقاله به بررسی بیماری دیابت و علائم، خطرات، عوامل موثر بر آن، روش های تشخیص و درمان آن می پردازیم.
دیابت
اگر بخواهیم تعریف روشن و مختصری از این بیماری داشته باشیم باید بگوییم هر غذایی که ما می خوریم برای اینکه توسط سلولهای بدن ما بعنوان انرژی مصرف شوند باید به قند یا گلوکز تبدیل شوند.
غده ای بنام لوزالمعده یا پانکراس این مسولیت را به عهده دارد.
عملکرد پانکراس (لوزالمعده)
هر زمان که گیرنده های مغز ما متوجه افزایش میزان قند خون می شوند فرمان ترشح انسولین را به پانکراس می دهند و با ترشح انسولین و ورود آن به جریان خون در مدت زمان کوتاهی قند خون ما کاهش یافته
و به صورت طبیعی تنظیم می گردد.
وقتی در این چرخه طبیعی اختلال ایجاد شود بیماری دیابت به وجود می آید و این بیماری مزمن است و میتواند تا آخر عمر با فرد مبتلا همراه باشد.
قند خون (گلوکز)
گلوکز که از خوراکی های که در طول روز مصرف می کنیم وارد جریان خون می شود برای سوخت و ساز بدن و انجام فعالیت های حیاتی اندام ها ضروری است.
این ماده انرژی لازم را تولید و به سلول ها می رساند. در صورتیکه انسولین به مقدار کافی در بدن تولید نشود و به اندازه و به موقع جذب سلول ها نشود فرد را دچار بیماری خواهد نمود.
بیماری دیابت
نوعی بیماری متابولیک شایع است که مربوط به غدد بوده و موجب افزایش سطح قند یا گلوکز خون می شود. این عارضه به دلیل نقص در ترشح انسولین توسط لوزالمعده یا عملکرد ناکافی آن بروز پیدا می کند.
انواع دیابت
-
پیش دیابت
معمولا افراد قبل از ابتلا به دیابت به پیش دیابت مبتلا می شوند.
در واقع میزان قند خون این افراد بیش از حد نرمال است اما جزو افراد دیابتی دسته بندی نمی شوند.
پیش دیابت خوشبختانه قابل برگشت است و می توان با رعایت نکات زیر آن را کنترل نمود.
- ورزش و فعالیت بدنی
- کاهش وزن
- کنترل استرس
-
دیابت نوع 1
به این نوع دیابت وابسته به انسولین نیز می گویند و شیوع آن نسبت به نوع 2 کمتر است.
علت شروع آن بطور کامل مشخص نشده و به سن هم ارتباطی ندارد اما معمولا در کودکان و جوانان شایع تر است.
در این بیماری سیتم ایمنی بدن به اشتباه آنتی بادی های تولید می کند که به سلول های پانکراس که مسئول تولید انسولین در بدن هستند حمله برده و با تخریب آن ها اجازه تولید و ترشح انسولین
به میزان موردنیاز بدن را نمی دهند.
ازین رو عده ای از محققین این نوع از دیابت را بعنوان یک بیماری خودایمنی می شناسند.
در این شرایط فرد برای تنظیم قند خون مورد نیاز خود باید از انسولین به شکل دارو یا تزریق استفاده کند.
-
دیابت نوع 2
این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان شایع است. در این نوع بیماری برخلاف دیابت نوع 1 غده پانکراس به خوبی انسولین موردنیاز را تولید و ترشح می کند اما سلول های نسبت به پاسخ انسولین مقاومت نشان داده
و گلوکز را به سلول هایی که نیاز به انرژی دارند نمی رسانند و در خون باقی می مانند.
امروزه به علت سبک زندگی افراد، استفاده از غذاهای پرچرب، اضافه وزن، کم تحرکی و استفاده از فست فود و غذاهای فراوری شده افراد زیادی حتی در جوانان نیز به این بیماری مبتلا می شوند.
علائم دیابت
- پرخوری
- مشکلات بینایی
- عدم بهبود زخم ها و عفونت ها
- کاهش وزن
- تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- خستگی بیش از حد
نکته: اما تنها با تکیه بر این علائم نمی توان دیابت را بطور قطعی تشخیص داد؛ بنابراین برای اطمینان کامل باید به پزشک مراجعه کرده و آزمایش های لازم را انجام دهید و در صورت ابتلا حتما تحت درمان قرار بگیرید.
چه افرادی مستعد ابتلا به دیابت هستند؟
- افراد دارای سابقه دیابت در بستگان درجه یک
- افراد کم تحرک
- سابقه دیابت بارداری
- زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان)
- ابتلا به بیماری های همراه با مقاومت انسولین
- چربی خون (کلسترول LDL و تری گلیسیرید بالا)
- سابقه بیماری های قلبی و عروقی
چه غذاهایی باعث بالا رفتن قندخون می شود؟
نوشیدنی ها ← چای شیرین – نوشیدنی های انرژی زا – نوشابه های گازدار
لبنیات ← شیر پرچرب -ماست و پنیر پرچرب -بستنی پر چرب
چربی و شیرینی جات ← هرماده غذایی که حاوی چربی ترانس باشد
پروتئین ها ← گوشت سرخ شده- دنده و قلوه گاه- سوسیس و کالباس- ماهی سرخ شده
میوه ها ←میوه های کنسرو شده با شکر و کمپوت ها- مربا و ژله- انواع پاستیل
سبزیجات ← سبزیجات کنسرو شده با شکر -سبزیجات پخته- ترشی و شور
نشاسته ها ← غلات پاک شده مثل آرد سفید- نان و برنج سفید -سیب زمینی سرخ شده
مواد غذایی مناسب افراد دیابتی
نشاسته ها ← برنج سبوس دار- جو دوسر- سیب زمینی کبابی- غلات کامل که شکر افزودنی ندارند
سبزیجات ← سبزیجات تازه مثل اسفناج – کلم پیچ بخارپز-سبزیجات منجمد بخارپز
میوه ها ← میوه های تازه- مرباهای بدون شکر- میوه های کنسرو شده یا منجمد که شکر افزودنی ندارند
لبنیات ← مصرف شیر، ماست و پنیر کم چرب
پروتئین ها← پروتئین های گیاهی مثل خشکبار و حبوبات -ماهی و میگو-تخم مرغ -گوشت مرغ و سایر پرندگان
چربی ها← استفاده از روغن های گیاهی مثل روغن آفتاب گردان- غذاهای حاوی چربی امگا3 مثل گردو و ماهی
نوشیدنی ها ←آب ساده بدون طعم- چای تلخ با یک برش لیمو- قهوه بدون شیر و با شیرین کننده های مجاز
عوارض بیماری دیابت
- بیماری های کلیوی
شایع ترین دلیل بیماری های کلیوی که منجر به دیالیز می شود دیابت است
- بیماری های اعصاب محیطی
- مشکلات بینایی
- بیماری های قلبی و عروقی
مهم ترین علت مرگ در بیماران دیابتی مشکلات قلبی و عروقی است
عوامل تاثیرگذار در دیابت نوع 2
- عامل وراثت و سابقه خانوادگی
- افزایش وزن و چاقی
- افزایش سن
- عدم رعایت رژیم غذایی
- فشار خون بالای مزمن
- سطح بالای کلسترول بد و تری گلیسیرید
- سابقه دیابت بارداری
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
روش های درمان دیابت نوع 2
- تغییر سبک زندگی
- پیروی از رژیم غذایی سالم
- استفاده از داروهای خوراکی ضد دیابت
- خواب کافی
- قطع سیگار
- کاهش استرس
تفسیر نتیجه آزمایش دیابت (FBS)
| مراحل بیماری | قند خون ناشتا | قند خون دوساعته | هموگلوبین A1c |
| پیش دیابت | 100-125 | 140-199 | 5.7 -6.4 |
| دیابت | بیش از 126 | بیش از 199 | بیش از 6.5 |
نکته: دامنه جواب در آزمایشگاه های مختلف با توجه به روش و دستگاهی که استفاده می شود، متفاوت می باشد.
کلام آخر
بعد از تشخیص دیابت نوبت به کنترل و درمان آن می رسد. دیابت به صورت کامل از بدن ریشه کن نمی شود اما با کنترل قند خون در محدوده مناسب و همچنین کنترل فشار خون و اختلالات چربی خون نیز در کنار آن بسیار مهم است و از ابتلا به عوارض دیابت از جمله مشکلات قلبی و عروقی و کلیوی پیشگیری میکند.
با داشتن پیاده روی، فعالیت بدنی و کاهش وزن، ترک سیگار نیز می توان آسیب های ناشی از دیابت را به حداقل رساند.
با آرزوی سلامتی و شادمانی برای شما
