در این مقاله به معرفی غده تیروئید، و توضیح درباره عملکرد آن در بدن، همچنین آزمایش TSH، زمان انجام و تفسیر مختصری از آن می پردازیم.
آزمایش تیروئید (TSH)
تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل است که در قسمت جلوی گردن قرار گرفته است.
وظیفه آن تنظیم متابولیسم و رشد بدن از طریق ترشح هورمون های خاصی است که اگر به درستی کار نکند می تواند باعث ایجاد بیماری کم کاری یا پرکاری تیروئید شود.
آزمایش تیروئید یا همان TSH برای سنجش میزان هورمون های تیروئید که T3 , T4 و کلیستونین نام دارد، در بدن انجام می شود.
این هورمون ها با کنترل میزان سوخت و ساز بدن عملکرد تمامی اعضا را تحت تاثیر قرار می دهد.
در آزمایش تیروئید علاوه بر T3,T4 هورمون دیگری بنام TSH هم بررسی می شود که وظیفه آن کنترل کردن تیروئید می باشد که از غده هیپوفیز ترشح می شود.
TSH چیست؟
به آزمایش تیروئید (Thyroid Stimulaying Hormone) ، TSHهم گفته می شود.
کمتر یا بیشتر بودن TSH در خون نشان می دهد که تیروئید به درستی کار نمی کند.
T3 و T4 دو هورمون غده تیروئید هستند و TSH هومون محرک غده تیروئید است.
وظیفه TSH چیست؟
زمانی که مقدار هورمون تیروئید در خون کم باشد، TSH تیروئید را برای ترشح بیشتر تحریک می کند
و برعکس زمانی که سطح هورمون تیروئید بیشتر باشد، غده هیپوفیز مقدار کمتری TSH ترشح کرده و به این ترتیب باعث می شود تیروئید کمتری ترشح شود تا سطح آن در خون تنظیم شود.
TSHبالا : غده تیروئید مقدار کمتری T3 و T4 ترشح کرده و در نتیجه میزان هورمون های تیروئید در بدن شما کم بوده و غده هیپوفیز با زیاد کردن TSH سعی می کند
هورمون تیروئید را افزایش دهد. به این پدیده کم کاری تیروئید می گویند.
(بنابراین اگر TSH بالا و T3,T4 پایین باشد، یعنی تیروئید کم کار است)
TSHپایین: اگر TSH در بدن شما کمتر از حد نرمال باشد یعنی مقدار هورمون تیروئید در بدن شما بیش از حد طبیعی بوده و T3,T4 از حد عادی بالاتر است.
بنابراین غده هیپوفیز با کمتر کردن TSH می کوشد مقدار آن را کاهش دهد. این پدیده پرکاری تیروئید نامیده می شود.
(پس اگر TSH پایین و T3,T4 بالا باشد، یعنی تیروئید پرکار است)
تفسیر آزمایش تیروئید
- میزان نرمال T3 ← 52- 1.85 ng/ml
- میزان نرمال T4 ← micg/dl 8-14.5
- میزان نرمال TSH ← 4-5 micIU/ml
تفسیر TSH در بارداری
- در سه ماهه اول بارداری← کمتر از ۲.۵ و با رنج بین ۰.۱ تا ۲.۵
- در سه ماهه دوم بارداری: ← بین ۰.۲ تا ۳.۰
- در سه ماهه سوم بارداری: ← بین ۰.۳ تا ۳.۰
نقش هورمون های تیروئید در بدن
- متابولیسم و وزن
- دمای بدن
- رشد
- کنترل عضلات
- حالات خلقی
- هضم
- عملکرد مغز
- عملکرد قلب
عوامل تاثیر گذار بر آزمایش تیروئید
- رژیم غذایی غیر اصولی
- قاعدگی
- بارداری
- کم خوابی
- فشار خون بالا یا پایین
- مصرف برخی از داروها
(ازجمله: قرص های جلوگیری از بارداری، ضد تشنج، قرص های ضد التهاب، لیتیوم و …)
- سابقه بیماری های جدی
(مانند: حمله قلبی، بیماری های کلیوی و کبدی، زخم و عفونت و…)
آزمایش T4
این آزمایش به تست تیروکسین معروف است.سطح بالای T4 نشانگر پرکاری تیروئید است.
آزمایش T3
تست T3 سطح هورمون تری یدوتیرونین را بررسی می کند.
معمولا در صورتی تجویز می شودکه سطح T4 بالا باشد.
آمادگی برای آزمایش تیروئید
ناشتا بودن شما قبل از آزمایش بهتر است ولی الزامی نیست.
این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد، اما باید از مصرف داروهایی که دقت آزمایش را پایین می آورند، پزشک خود را مطلع نمایید.
برخی از داروهایی که بر نتیجه تست TSH تاثیر می گذارند عبارت اند از:
- آمیودارون
- پردنیزول
- دوپامین
- لیتیوم
- یدید پتاسیم
علت بالا بودن TSH ( کم کاری تیروئید)
- کمبود ید در رژیم غذایی
- برداشتن غده تیروئید از طریق جراحی
- مصرف دارهای خاصی ازجمله لیتیوم
- مصرف بیش از حد داروهای مربوط به پرکاری تیروئید
- مشکلات غده هیپوفیز (تومورهای خوش خیم)
- تیروئیدیت هاشیموتو (تخریب خودایمنی غده تیروئید)
انجام آزمایش با روش (TSH Elisa)
یکی از روش های آزمایشگاهی که برای شناسایی TSH مورد استفاده قرار می گیرد، تکنیک الایزا می باشد که به صورت کمی و ایمونو آنزیماتیک مقدار TSH در خون را شناسایی می کند.
در این روش یک نمونه خون از فرد گرفته می شود و با کیت های مخصوص آزمایشگاه که حاوی آنتی بادی های مونوکلونال و آنزیم است بررسی می شود.
این آنتی بادی ها گرایش بالایی نسبت به TSH دارند و بطور قوی به آنها متصل می شوند.
با اتصال آنتی بادی ها به هورمون، آنزیم های متصل شده با ساطع کردن نور از خود مقدار دقیق پروتئین های هورمونی در خون را مشخص می کند.
پس از انجام شدن مراحل الایزا، جواب با دستگاه الایزا ریدر آماده می شود و از دقت بسیار بالایی برخوردار است.
علائم کم کاری تیروئید
تاثیر عدم درمان تیروئید در کودک و نوجوانان
- تاخیر در رشد که سبب کوتاه ماندن قد می شود
- تاخیر در بلوغ
- تاخیر در رشد دندان های دائمی
- تاخیر در رشد و کاهش توانایی شناختی
تیروئید در نوزادان
همه نوزادان با غلظت T4 پایین و غلظت TSH بالا بعنوان کم کاری تیروئید در نظر گرفته می شوند و باید آزمایش سرم تاییدی فوری انجام دهند.
کم کاری مادرزادی تیروئید می تواند باعث عقب ماندگی ذهنی شود مگر اینکه درمان آن در عرض دو هفته از تولد شروع شود.
غربالگری نوزادان باید بین 2 تا 5 روز پس از تولد انجام شود.
نوزادانی که مادرشان کم کاری تیروئید دارد علی رغم درمان زودهنگام اختلال قابل توجهی در رشد عصبی ذهنی دارند.
به همین دلیل بسیار مهم است که مادران قبل از بارداری عملکرد تیروئید خود را بررسی کنند و در صورت وجود مشکل اقدام به درمان کنند تا به کودکشان آسیبی نرسد.
تفسیر تیروئید در نوزادان
تفسیر بسته به متد و روش آزمایشگاه و سن نوزاد متفاوت می باشد.
موارد تجویز آزمایش تیروئید (TSH)
- افزایش وزن
- افسردگی
- خستگی زیاد
- مشکلات حافظه
- گواتر
- مفاصل متورم و دردناک
- یبوست
- خشکی پوست و مو
- کم پشت شدن موها
- افزایش حساسیت به سرما
- کلسترول بالا
- پوکی استخوان
- تغییر در قاعدگی
- مشکلات ناباروری
- کاهش میل جنسی زنان
- سقط جنین
- متورم شدن گردن
موارد تکرار تست (TSH)
- اگر تیروئید کم کار دارید باید سالی یک بار هومون محرک تیروئید (TSH) را بررسی کنید تا مطمئن شوید در پارامتر های طبیعی قرار دارد.
- اگر تیروئید پرکار دارید ممکن است پزشک از شما بخواهد سطح TSHو T4 شما را بصورت ماهانه آزمایش کند تا متوجه روند بهبودی و درمان شما بشود
و بعد از آن چندماه یکبار از شما تست بخواهد.
- در صورتیکه برای درمان سرطان سر و گردن از پرتودرمانی استفاده کرده اید.
- 6 تا12 ماه قبل یا بعد داروی لیتیوم و آمیودارون مصرف کرده اید.
علائم پرکاری تیروئید
آزمایش تیروئید برای چاقی یا لاغری
- هنگامی که تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند(کم کاری تیروئید) متابولیسم شما کند می شود،
این موضوع میزان کالری هایی که بدن شما می سوزاند کاهش می دهد و منجر به افزایش وزن می کردد.
- برعکس زمانی که تیروئید شما هورمون های زیادی تولید می کند (پرکاری تیروئید) متابولیسم شما بیش از حد افزایش یافته و کالری بیشتری می سوزاند
واحتمالا منجر به کاهش وزن می گردد.
نتایجی که طبق مطالعه بر روی جمعیت چاق حاصل شده
عبارت است از:
- سطح TSH در انتهای محدوده طبیعی و یا افزایش یافته است
- سطح T3 بالاست
- سطح T4 پایین آمده است.
کلام پایانی
آزمایش تیروئید یکی از چند آزمایش مهمی است که بیشتر افراد در طول عمر خود آن را انجام داده اند تا کارایی غده تیروئیدشان را بررسی کنند.
جواب این تست نشان می دهد تیروئید شما کم کار، پرکار یا متعادل است.
در بیشتر موارد اضافه وزن، لاغری غیر عادی، ریزش مو و خستگی مفرط از جمله اختلالات تیروئیدی بشمار می روند.
ازین رو پزشکان برای تشخیص و درمان بیماران خود از جواب این آزمایش استفاده می کنند تا عملکرد TSH آنان را تنظیم کنند.
