آزمایش اسپرم

آزمایشگاه بهنود در این مقاله به توضیح فرآیند آزمایش اسپرم، شرایط و هدف از این آزمایش، تفسیر نتیجه و زمان انجام آن می پردازد.

 اسپرموگرام

آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام یک آزمایش ساده است که جهت بررسی باروری آقایان انجام می شود و در آن مایع منی مردان تجزیه و تحلیل خواهد شد.

معمولا بین 35% تا 40 % از عامل نازایی زوج ها، ناباروری مردانه می باشد.

پزشکان با بررسی نتیجه این آزمایش می توانند علت ناباروری مردان را تشخیص داده و جهت درمان آن اقدام کنند.

مایع منی

یک مایع کشدار و چسبناک است که معمولا به رنگ سفید مایل به خاکستری یا زرد بوده و در زمان انزال از آلت تناسلی مرد خارج می شود.

معمولا در زمان تخلیه، غلیظ و سفت است اما بعد از 10 تا 30 دقیقه رقیق می شود.

این مایع حاوی مواد پروتئینی، قندی، اسپرم و یک کپی از هر کروموزوم (تمام ژن های مذکر) می باشد.

اسپرم

نقش مهم اسپرم، بارور کردن تخمک زن جهت بارداری و تولید مثل است.

برای این منظور باید مایع منی حجم کافی داشته باشد و اسپرم با سرعت مناسبی حرکت کند و خود را به تخمک برساند و همچنین باید شکل و کیفیت مطلوبی نیز داشته باشد تا نطفه سالمی تشکیل شود.

اسپرم متحرک است، دارای سر، گردن و دم می باشد.

به صورت طبیعی رو به جلو حرکت می کند و درون بدن زن توانایی پیوند با تخمک و تشکیل لقاح را دارد.

اسپرموگرام چه زمانی تجویز می شود؟

1. چنانچه بعد از یک سال اقدام، بارداری به شکل طبیعی صورت نگیرد، آزمایش اسپرم اولین قدم برای تشخیص دلیل ناباروری خواهد بود.

متخصصان با استفاده از این آزمایش باضریب بالایی قادر به یافتن علت بوده و می توانند درمان مناسبی برای آن در نظر بگیرند.

2. بعد از عمل وازکتومی برای مشخص کردن موفقیت جراحی نیز این آزمایش تجویز می گردد.

عمل وازکتومی چیست؟

در این جراحی لوله هایی که اسپرم را از بیضه به آلت تناسلی انتقال می دهد بریده و بسته می شود و یک شیوه دائمی برای کنترل بارداری است.

بعد از این عمل معمولا پزشک توصیه می کند تا 3 ماه ، ماهی یک بار آنالیز اسپرم انجام شود تا اطمینان حاصل شود که دیگر اسپرمی در مایع منی فرد وجود ندارد.

آزمایش اسپرم چه مواردی را بررسی می کند؟

• حجم مایع منی
• غلظت مایع منی
• تعداد اسپرم (تعداد کلی)
• غلظت اسپرم (تعداد اسپرم در هر حجم منی)
• PH ( اسیدیته منی )
• تعداد اسپرم های طبیعی و غیر طبیعی (از نظر شکل و اندازه)
• تعداد اسپرم های نابالغ
• تعداد گلبول های سفید
• فروکتوز (قندی که انرژی اسپرم را تامین می کند)
• زمان تبدیل مایع غلیظ به رقیق
• حرکت اسپرم ( درصد اسپرم هایی که متحرک هستند و چگونگی حرکت آن ها از نظر سرعت و جهت حرکت)

آزمایش اسپرم برای تشخیص چه مواردی استفاده می شود؟

• موارد غیر طبیعی هورمون ها (تستوسترون، LH، FSH، پرولاکتین)
• تعداد زیاد گلبول های سفید
• وجود آنتی بادی علیه اسپرم
• مشکلات ژنتیکی که ممکن است باروری را مختل کند مثل:

فیبروز کیستیک، سندروم کلاین فلتر یا سایر کروموزوم های غیرطبیعی

آمادگی آزمایش اسپرم

برای دستیابی به نتایج دقیق انجام دستورالعمل های زیر بسیار حائز اهمیت است:

• 2 تا 3 روز قبل از آزمایش از انزال خودداری کنید.
• 2 تا 5 روز قبل آزمایش از مصرف کافئین، الکل و هرگونه مخدر پرهیز نمایید.
• مصرف هرگونه داروهای گیاهی را متوقف کنید.
• از مصرف داروهای هورمونی خودداری کنید.
• شب قبل آزمایش از گرفتن دوش آب گرم، رفتن به سونا، جکوزی گرم پرهیز کنید.

طریقه نمونه گیری اسپرموگرام

• بهتر است نمونه در آزمایشگاه و به روش استمنا گرفته شود.

(مخلوط شدن ترشحات منی و ترشحات واژن می تواند روی کیفیت مایع منی تاثیر بگذارد)

• استفاده از کاندوم یا مواد لزج کننده برای نمونه گیری ممکن است در نتیجه آزمایش تداخل ایجاد کند.
• اگر بیمار ترجیح دهد در منزل نمونه گیری انجام دهد باید نمونه را حداکثر تا 30 دقیقه و در دمای بدن 37 درجه (نگه داری نمونه در زیر بغل) به آزمایشگاه برساند.
• معمولا ظرف مناسبی با دهانه باز از سوی آزمایشگاه به شما داده می شود که باید تمام نمونه در آن ریخته شود.

اگر به هر دلیل مقداری از نمونه از آن بیرون ریخته شود باید حتما به پرسنل آزمایشگاه اطلاع دهید.

نکته: برای اینکه ضریب خطا کمتر شود معمولا این آزمایش در فاصله زمانی دو ماهه تکرار می شود زیرا مایع منی می تواند در زمان های مختلف، متفاوت باشد و بهتر است آنالیز اسپرم دو بار انجام گیرد.

عوامل تاثیرگذار بر نتیجه آزمایش اسپرم

• آلودگی نمونه
• داشتن بیماری، استرس و اضطراب
• تماس منی با اسپرم کش ها
• خطای تکنسین آزمایشگاه
• وجود عفونت
• عدم تعادل هورمونی
• عوارض جانبی برخی از داروها
• اختلالات هورمونی یا تستوسترون پایین
• قرار گرفتن در معرض اشعه ها
• نقص ژنی
• دیابت
• داشتن تب از 3 روز قبل
• انسداد هایی که از ترشح اسپرم در منی جلوگیری می کند مثل واریکوسل

آنالیز اسپرم

• شکل اسپرم

در یک نتیجه نرمال بیش از 50% اسپرم ها شکل طبیعی دارند. اگر تعداد اسپرم های غیر عادی فردی بیش از 50% باشد باروری او کاهش پیدا می کند.

همچنین ممکن است اسپرم نابالغ باشد و نتواند تخمک را بارور کند.

آزمایشگاه می تواند ناهنجاری سر،قسمت میانی و دم اسپرم را شناسایی کند.

• تحرک یا جنبش اسپرم

برای نرمال  بودن باید بیش از 50% اسپرم های یک ساعت پس از انزال بطور طبیعی حرکت کنند.

تحرک اسپرم در باروری بسیار مهم است زیرا اسپرم باید حرکت کند تا به تخمک رسیده و آن را بارور کند.

اگر حجم منی و تعداد اسپرم زیاد باشد اما تحرک مناسبی نداشته باشد فرد دچار اسپرماتوزوئید شده است و توانایی بارور کردن زن را ندارد

اما اگر فرد تعداد کمی اسپرم داشته باشد و کیفیت  آن ها از نظر تحرک بالا باشد، قدرت باروری او زیاد خواهد بود.

اسپرم ها از نظر تحرک به 4 گروه تقسیم می شوند:

درجه 4 (گرید A )

اسپرم با تحرک زیاد و پیش رونده بصورت مستقیم (قوی ترین اسپرم ها هستند که در خط مستقیم و با سرعت بالا شناور می شوند)

درجه 3 (گرید B)

اسپرم هایی با تحرک بالا هستند و پیش رونده بصورت غیر مستقیم (این نوع اسپرم ها تحرک خوبی دارند اما حرکتشان بصورت غیر مستقیم است و به شکل منحنی تغییر مسیر می دهند،

در نتیجه احتمال رسیدنشان به تخمک کمتر از درجهA  خواهد بود.

درجه 2 (گرید C)

این نوع اسپرم ها تحرک غیر پیش رونده و درجا دارند یعنی در زمان مناسب و به مقدار لازم به جلو حرکت نمی کنند در نتیجه باروری را به شدت کاهش می دهد.

درجه 1 (گرید D)

اسپرم های کاملا بی تحرک هستند و هیچ حرکتی به جلو ندارند و باعث ناباروری مردان می شوند.

• PH

سطح PH باید بین 2/7 تا 8/7 باشد. مقدار کمتر آن می تواند نشان دهنده آلوده بودن نمونه یا مسدود بودن مجاری انزالی مرد باشد و بیش از 8 بودن آن نشانگر وجود عفونت است و باید تحت درمان قرار بگیرد.

• حجم مایع منی

در یک نتیجه نرمال، حجم منی باید بیش از 2 میلی لیتر باشد. حجم کمتر منی می تواند مقدار کم اسپرم برای بارورسازی را نشان دهد و حجم بیشتر مایع منی هم می تواند به معنی رقیق شدن اسپرم های موجود باشد.

• تبدیل شدن منی به شکل مایع (روان شوندگی)

منی پس از انزال غلیظ است و 15 تا 30 دقیقه طول می کشد تا به شکل مایع دربیاید.توانایی مایع شدن منی و تبدیل به قوام آبکی، تاثیر مثبتی بر تحرک اسپرم ها دارد.

• شمارش اسپرم

تعداد اسپرم ها در آنالیز مایع منی باید بین 20 تا 200 میلیون باشد. این فاکتور تراکم اسپرم را نشان می دهد و هرچه کمتر باشد بارداری دشوار خواهد بود.

• رنگ و شکل ظاهری

شکل ظاهری مایع منی باید سفید مایل به خاکستری (شیری رنگ) باشد.

منی زرد رنگ می تواند نشانگر بیماری کبدی یا از عوارض جانبی داروی خاصی باشد و منی قرمز یا قهوه ای نیز می تواند وجود خون و عفونت را نشان بدهد.

اگر نتایج اسپرموگرام غیرطبیعی باشد چه آزمایشاتی تجویز می شود؟

• آزمایش رنگ آمیزی اسپرم (برای بررسی اسپرم های زنده)
• آزمایش آنتی بادی اسپرم (در مواردی که تحرک اسپرم مختل شده است)
• کشت مایع منی (در صورت وجود عفونت در اسپرم)
• آزمایش خون (برای اندازه گیری هورمون های FSH و تستوسترون)
• آزمایش ادرار بعد از انزال
• آزمایش های ژنتیک
• آزمایش بر روی بافت بیضه
• آزمایش سلول های ایمنی ضد اسپرم

تفسیر آزمایش اسپرم

• Liquefaction: قدرت مایع و روان شدن منی را نشان می دهد.

معمولا تا 30 دقیقه است اما تا 60 دقیقه نیز طبیعی در نظر گرفته می شود اما بیش از 60 دقیقه غیرطبیعی می باشد.

• Volume: حجم مایع منی است که باید حداقل 5/1 تا 2 سی سی (2 میلی لیتر)باشد.
• Appearance: رنگ مایع منی است که باید شیری رنگ باشد.(سفید مایل به خاکستری)
• Ph: مایع منی باید قلیایی و ph آن بین 7 و 8 باشد.
• Sperm Count(Density): تعداد اسپرم ها حداقل 15 میلیون در 1سی سی یا 40 میلیون در کل حجم انزال است.
• WBC: میزان طبیعی آن کمتر از 1 میلیون در میلی لیتر است و مقادیر بیشتر نشان دهنده عفونت یا التهاب می باشد.
• Morphology: شکل اسپرم ها زیر میکروسکوپ توسط فردی ماهر و متخصص ارزیابی می شود.
• Motility: حرکت اسپرم ها است که در 4 گروه با معیار درصد بیان می شود.

گرید A ← حرکت سریع و پیش رونده اسپرم ها که بیش از 25 % طبیعی می باشد.( 25%< A)

گرید B ← حرکت سریع اما غیر پیش رونده دارند. جمع گروه A و B بیش از 50 % طبیعی شناخته می شود. (50% < A+B )

گرید C ← در سیتم گریدینگ سرعت اسپرم اهمیت کمتر و حرکت رو به جلو داشت اهمیت بیشتری دارد. در این تفسیر حرکت اسپرم های پیش رونده باید حداقل 32 % و کل اسپرم های در حال حرکت 40 % باشد.

گرید D ← بی تحرک است و بازه تفسیری ندارد.

ویژگی های اسپرم نرمال

• سری صاف و بیضی شکل با طول 5 تا 6 میکرومتر و عرض 2/5 تا 3/5
• یک کلاهک بنام آکروزوم که 40% تا 70 % از سر اسپرم را پوشش می دهد.
• بدون ناهنجاری قابل مشاهده در سر و گردن، قسمت میانی و دم اسپرم
• میزان فروکتوز: میزان نوعی قند است که انرژی اسپرم را برای انجام فعالیت هایش تامین می کند.

مقدار طبیعی آن 13 میکرومول در هرنمونه و مقادیر کمتر یا عدم وجود  فروکتوز نشان دهنده مشکل در لوله های منی ساز می باشد.

سخن نهایی

اسپرموگرام و آنالیز منی در راستای تعیین قدرت باروری و یا تشخیص موفقیت جراحی وازکتومی انجام می گیرد.

آزمایشگاه بهنود در جهت ارائه خدمات با کیفیت و با استفاده از تجهیزات پیشرفته و پرسنلی مجرب و متخصص برای انجام اسپرموگرام و سایر آزمایشات هورمونی برای تشخیص میزان باروری در خدمت شما عزیزان می باشد.

با تشکر از همراهی شما