در بخش هورمون شناسی ، کلیه آزمایشات تخصصی و فوق تخصصی هورمون، غربالگری دوران بارداری ، اندازه گیری سطح ویتامین ها، تومورمارکرهای اختصاصی، آزمایش غربالگری نوزادان و … انجام می گردد.
بخش هورمون شناسی آزمایشگاه
هورمونها مواد شیمیایی (پروتئینی و استروئیدی) هستند که به عنوان یک سیستم ارتباطی در داخل بدن عمل میکنند.
این مواد در جریان خون گردش کرده و در سراسر بدن پخش می‌شوند تا پیام‌ها را به قسمت‌های مختلف بدن منتقل کنند.
کاهش و یا افزایش میزان این هورمونها می‌تواند سبب ایجاد برخی بیماری‌های مهم در انسان شود.
-
طبقه بندی هورمون ها با روش های مختلف
1-1. بر اساس ساختار مولکولی هورمونها را میتوان به پنج گروه اصلی زیر تقسیم کرد:
- هورمونهای استروئیدی
- مشتقات آمینواسیدی
- نوروپپتیدهای کوچک
- پروتئینهای بزرگ
- مشتقات ویتامینها
1-2. بر اساس اندامهای ترشح کننده در بدن انسان، هورمون ها به صورت زیر تقسیم می شوند:
- هورمون های هیپوفیزی
- هورمون های جنسی
- هورمون های غدد فوق کلیوی
- هورمونهای تیروئیدی و …
1-3. بر اساس محل ترشح به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:
- هیپوفیز
- هیپوتالاموس
- تخمدانها در زنان
- بیضه ها در مردان
- فوق کلیه
- تیروئید و …
مقدار ترشحی هر کدام از این هورمونها در حد بسیار ناچیز است لذا هر تغییر جزئی در مقدار ترشح این هورمونها می تواند منجر به بیماری شود.
-
روش های انجام آزمایش های هورمونی در بخش هورمون شناسی
2-1. Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA)
با تامل در نام ELISA می توان به ویژگیهای روش پی برد.
- استفاده از یک آنزیم که به یکی از عوامل ایمونولوژیک (آنتی ژن یا آنتی بادی) متصل (Linked) شده است در روش الایزا
- علاوه بر این یکی از اجزای ایمونولوژیک واکنش (immuno)، آنتی ژن یا آنتی بادی بر روی سطح جامد (Sorbent) متصل شده است.
این سطح جامد ممکن است دیواره میکروپلیت یا لوله آزمایش باشد.
نقش این سطح جامد، جداسازی عوامل درگیر در واکنش آنتی ژن-آنتی بادی از عوامل آزاد (غیر درگیر در واکنش) می باشد.
- آنزیم های متعددی به عنوان نشانگر در روش ELISA مورد استفاده قرار گرفته اند، اما بدون شک آنزیم های پراکسیداز و آلکالین فسفاتاز دارای بیشترین کاربرد می باشند.
از ویژگی های این آنزیم ها، پایداری قابل توجه آنها و سهولت اتصال آنها به بیومولکولها می باشد.
- از طرف دیگر سوبستراهای زیادی برای این آنزیمها وجود دارد که پس از تبدیل به محصول تحت تاثیر فعالیت آنزیم، باعث تولید رنگ یا تغییر رنگ محیط می شوند.
اندازه گیری این تغییر رنگ (یا رنگ تولید شده) به سادگی توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر (ELISA Reader) امکانپذیر می باشد.
میکروپلیت ها در روش ELISA
- در ابتدای پایه ریزی روشهای ELISA در سالهای 1970 تا 1980، از لوله های پلاستیکی (از جنس پلی استیرن یا پلی وینیل) به عنوان سطح جامد استفاده می شد.
با انجام واکنشهای شیمیایی بر روی سطح لوله امکان اتصال بیومولکولها وجود داشت.
پس از انجام واکنش در این لوله ها میزان رنگ توسط دستگاه اسپکتروفتومتر در پایان آزمایش اندازه گیری می شد.
- با کاربرد روز افزون روشهای ELISA جهت تسریع در انجام آزمایشها برای تعداد زیاد نمونه و صرفه جویی در مواد مصرفی، میکروپلیتهای ELISA طراحی و ساخته شدند.
این میکروپلیتها در ابعاد استاندارد 12/5×8/5 سانتی متر بوده و دارای 96 حفره یا چاهک (12×8 ردیف) می باشند.
در حقیقت یک میکروپلیت 96 لوله کوچک می باشد که بصورت فشرده کنار یکدیگر قرار گرفته اند و امکان انجام همزمان 96 تست را فراهم می سازند.
2-2. Enzyme-linked fluorescence assay (ELFA)
- این روش مشابه روش ELISA است با این تفاوت که در روش ELISA تغییر رنگ سوبسترا معیار مثبت بودن نمونه است ولی در روش ELFA انتشار فلورسانس معیار تشخیص است.
- روش ELFA از روش ELISA حساستر است.
2-3. Chemiluminescence Immunoassay (CLIA)
- هرگاه یک واکنش شیمیایی منجر به تولید نور گردد، آن را کمی لومینسانس (Chemiluminescence) می نامند.
- یکی از واکنشهای کمی لومینسانت که همه ما با آن آشنا می باشیم، روشن کردن کبریت می باشد.
در حقیقت انجام این واکنش شیمیایی بر روی مواد آغشته به انتهای چوب کبریت باعث ایجاد نور می شود.
مواد یا ترکیبات شیمیایی که در این واکنش شیمیایی از خود نور ساطع می نمایند را به نام مواد کمی لومینسانس می شناسند.
- هرگاه از این فرایند به عنوان نشانگر در واکنشهای آنتی ژن-آنتی بادی استفاده کنیم، روش را بهنام کمی لومینسانت ایمونواسی (Chemiluminescence Immunoassay; CLIA) می شناسیم.
دستگاههایی که برای اندازه گیری نور مورد استفاده قرار میگیرند را لومینومتر می نامند.
- مانند روش های ELISA و ELFA، از طریق ماده نشانگر، وجود و شدت واکنش آنتی ژن-آنتی بادی مشخص میگردد.
- لومینومترهای مجهز به قسمت نرم افزاری، امکان رسم منحنی و تعیین مقدار آنالیت مورد نظر را در نمونه مجهول فراهم مینماید.
- روش کمیلومینسانت یکی از جدیدترین روشهای ایمونواسی می باشد.
- نشانگرهای مورد استفاده در این روش در طی یک واکنش شیمیایی توانایی تولید نور را دارند.
- به عنوان مهمترین مواد نشانگر برای واکنش CLIA، میتوان از مشتقات لومینول، اکریدینیوم استر یا نیتروفنیل اگزالات نام برد.
- برخلاف سایر روشهای ایمونولوژیک که نشانگرهای آنها تولید نور می نمایند، در این روش نیاز به منبع تحریک نمی باشد.
اغلب نور تولید شده در دامنه طول موج مرئی قرار میگیرد و نیاز به فیلتر و تجهیزات خاص برای رویت آن نیست.
-
دستگاههای مورد استفاده در بخش هورمون شناسی آزمایشگاه بهنود
3-1. دستگاه Elisys Duo
- تولید شده توسط شرکت سوئیسی-آلمانی Human و به صورت کاملا انحصاری
- امکان بررسی هورمون های مختلف با روش ELISA
3-2. دستگاه Immuno Assay VIDAS
- تولید شده توسط شرکت Biomerieux فرانسه و به صورت کاملا انحصاری
- امکان بررسی هورمون های مختلف با روش ELFA
3-3. دستگاه IMMULITE 2000
- تولید شده توسط کمپانی SIEMENS آلمان و به صورت کاملا انحصاری
- بررسی هورمون های مختلف با روش کمی لومینسانس
- دارای حساسیت، دقت و صحت بالا
- مورد اطمینان و تایید پزشکان مجرب کشورمان (دارای نتایج بسیار معتبر)
سایر ویژگی های بخش هورمون شناسی آزمایشگاه بهنود
- آزمایشهای غربالگری مادران باردار با نرم‌افزار BENETECH مورد تایید مرجع سلامت در آزمایشگاه بهنود انجام می شود.
- بخش هورمون شناسی آزمایشگاه بهنود با بهره گیری از بهروز ترین تجهیزات پیشرفته و پرسنل مجرب در حال ارائه خدمات در زمینه آزمایشهای تخصصی و فوق تخصصی هورمون شناسی می باشد.
- در آزمایشگاه بهنود کلیه آزمایشات تخصصی هورمون‌شناسی به شکل روزانه انجام می‌شوند.
- در بخش هورمون شناسی آزمایشگاه بهنود نیز مانند سایر بخش‌ها،برنامه‌های کنترل کیفی در نظر گرفته شده توسط مسئول بخش، سوپروایزر و مسئول فنی کنترل می‌شود.
